Celeste Lupus

Barbara Ehrenreich

Heeft u haar gezien op de teevee, Barbara Ehrenreich? Die Amerikaanse schrijfster die zo onthullend de armoede in de Verenigde Staten beschrijft. Een uurloon van 6 of 7 dollar zonder enige sociale voorziening, vrouwen die luiers om moeten omdat ze niet naar de wc kunnen. Werkgevers die met de computer rommelen, zo de gewerkte uren naar beneden manipuleren. Met een president als Donald Trump, die geen sociale voorzieningen wil, die werkgelegenheid wil scheppen door luchtvervuilende industrieën nieuw leven in te blazen, die de klimaatverandering ontkent.

Terwijl Emmanuel Macron in Frankrijk door dik en dun vast houdt aan het klimaatakkoord van Parijs tegen alle provocaties van gele hesjes in, die geen greintje verantwoordelijkheid opbrengen voor wat er op het spel staat, die met al hun vrije tijd dank zij de sociale voorzieningen de boel plat kunnen gooien. Waarom? Omdat ze feest willen, consumeren tot ze er bij neervallen. Waarom knappen ze met al die vrije tijd hun huis niet op, in plaats van te protesteren tegen de slechte woonvoorzieningen en nu weer tegen de hoge brandstofprijzen? Terwijl Macron heeft toegezegd dat voor de kwetsbaren te compenseren. Ja, leuk mooi en aardig denken ze, dan hebben we niets meer om te protesteren, dat is toch zo gezellig. Après nous le déluge.

En als u nu denkt dat daarom het Amerikaanse systeem beter is, omdat ze daar moeten werken tegen heug en meug in, hebt u het mis. Ik toon hier de uitwassen van de menselijke soort. Aan de ene kant het misbruik door gebrek aan behoorlijke arbeidswetten en aan de andere kant het misbruik van de sociale voorzieningen, waar we ook dat tegen wil en dank verheerlijkte multiculturalisme aan te danken hebben.

Ook voor Trump geldt dus, wellicht door de leeftijd die hij mee heeft, après moi le déluge. Voor de jonge Macron geldt dat niet, hij ziet de rampen over zich heen komen. Trump ziet er geen been wapens te verkopen aan een moordenaar. Door redenerend zal hij een oorlog niet uit de weg gaan als het werkgelegenheid oplevert.

Om terug te komen op Barbara Ehrenreich. Zoals zij op de teevee in haar dankwoord voor de toekenning van de Erasmusprijs sprak over de sfeer die zij hier aan deze zijde van de oceaan ondervond, aangenaam en hartelijk, was dat zonder dat zij het hoefde te zeggen tegelijkertijd een diskwalificatie en het failliet van de Amerikaanse samenleving. Ikzelf ben er nooit geweest, heb het ook bewust vermeden. Ik voel mij daar niet thuis, al zullen daar best hartelijke mensen wonen. Het moet een land zijn waar het banksaldo de moraal bepaalt, met de hoogste advocatendichtheid ter wereld, waar alle middelen zijn geoorloofd. De National Rifle Association is het zinnebeeld van een samenleving waar men elkaar bevecht op leven en dood zonder dat het oorlog is, het verheerlijkt als de echte moraal.

Moeten wij in Europa niet leren op eigen benen te staan? Ons niet laten ringeloren door een vriend die zegt het beste met ons voor te hebben maar geen voorbeeld kan zijn? Laten we in Europa een eigen leger opbouwen, de dienstplicht instellen om ons te verweren tegen onbeschaafde landen als Rusland, Turkije en de hele verdere rataplan daarginds. Er voor zorgen dat de dollar niet langer de internationale geldmarkt beheerst. Ik hoor al die politici verzuchten, dat lukt nooit. Ik zeg u, het kan, waar een wil is is een weg. Wij kunnen niet toestaan dat de mensen zich doodvreten. Wat het roken betreft zijn we op de goede weg. Nu dat andere nog.

Welke kaart speelt hij?

Jesse Klaver kan zich beter Jesse Schoppen noemen. Hij lijkt zich te scharen achter de beweging Kick out Zwarte Piet. Hij houdt ook van racisme. Hij vindt het jammer dat premier Mark Rutte dat woord niet in de mond neemt, het bij ‘hooligans’ en ‘aso’s’ houdt. Jesse Klaver zoekt zo de confrontatie die de premier uit de weg lijkt te gaan. Jesse Klaver (of toch Schoppen?) wil dat de premier zich opstelt voor alle Nederlanders. Wat hij daarmee bedoelt is niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat hij het opneemt voor hen die zich beledigd voelen omdat ze zich in Zwarte Piet herkennen. Neemt hij het ook op voor hen die zich in Napoleon herkennen? En een wetsvoorstel indient om de geschiedenis bij Waterloo uit de geschiedenisboekjes te krijgen?

Het staat vast dat het sprookje over Zwarte Piet niets met kolonialisme te maken heeft, niet aanzet tot haat bij hen die erin geloven. Want dat is tegenwoordig toch wel het paspoort om vrijelijk over straat te mogen lopen. Dat wordt lastig nu de huidskleur keer op keer het handvat blijkt om bij iemand, meestal de witte (door de vrijheid van meningsuiting durf ik ‘blanke’ nauwelijks meer te zeggen) een claim neer te leggen. Zou dat misschien ook onder racisme vallen? We zullen het bij Jesse Klaver moeten navragen, want die schijnt het te weten.

Waarom zet ‘Kick out Zwarte Piet’ niet aan tot haat en ‘minder Marokkanen’ wel? Weet u het? Als experts menen dat de kinderziel er niet onder te lijden heeft als Zwarte Piet een leugen wordt zijn ze gepromoveerd op de stelling dat een leugen om bestwil goed is voor de moraal.

Als de premier het moet opnemen voor al die volwassenen, zwart of wit, die zich beledigd voelen, zich daardoor gedragen als kleine kinderen, zal hij het leerstuk van de wilsbekwaamheid in het burgerlijk wetboek drastisch moeten wijzigen.

Jesse Klaver lijkt in ieder geval te willen schoppen.

HET ONBEHAGEN VAN BAS HEIJNE

Zag gisteren dinsdag 10 april 2018 op teevee de documentaire HET ONBEHAGEN van Bas Heine. Na veel optimisme is zijn wereldbeeld gekanteld na de aanslag op Charlie Hebdo. De idealen van de verlichting hebben ons verlaten. Om dat te illustreren was er veel geweld te zien, maar ook kwamen veel sprekers in beeld die wezen op de ongelijkheid in de wereld en dat die steeds verder toenam.

Dat ongenoegen over ongelijkheid blijft een vreemde zaak. Want de mensen zijn verschrikkelijk ongelijk. En die gelijkheid van Bas Heijne heeft bedenkelijke kanten. Want die gelijkheid die de verlichting predikte sloeg niet op gelijkheid in aanleg en bezit maar op gelijke kansen. Nepotisme en gildesystemen werden afgeschaft. De rede vierde hoogtij. Iedereen had het recht op zijn kwaliteiten beoordeeld te worden.

Tegenwoordig wordt dat door elkaar gehaald. ‘Iedereen rijk geen gezeik’ naar het gezegde van Koot en Bie, die als hofnarren de politieke correctheid belachelijk mochten maken. Tegenwoordig wordt de roep om gelijkheid vaak gevoed door afgunst op wat een ander bereikt heeft. Ik heb het dan niet over de dieverijen van banken. Ik heb het wel over de aanspraken van hen die weigeren een prestatie te leveren. Dat is een schijnvrijheid die slechts tot moreel verval kan leiden.

In de documentaire werd vooral het liberalisme aangevallen als de oorzaak van het kwaad. En dat was nu juist de verworvenheid die de verlichting ons gebracht heeft. Liberalisme betekent gelijke kansen en gelijke verantwoordelijkheid.

Bas Heijne heeft appels met peren vergeleken, zoals gebeurt met hen die leven bij de waan van de dag, de actualiteit. Dat is gevaarlijk want zo komt men niet af van een zwalkend schip. Hij ziet het somber, want hij kan het roer niet vinden. Dat gebeurt wel vaker met alfa’s die kunnen uitblinken in prachtige gezegden, maar tekort schieten in het hoe en waarom. Water kookt bij negentig graden houden ze vol. Dat de wereld zal vergaan is zeker maar zolang het duurt, laten we ons verstand erbij houden en een schifting maken tussen de goede en de verkeerde idealen.

DONORWET

Na het aannemen van de donorwet door de Eerste Kamer was er in Nieuwsuur op de teevee een internist die tevreden vertelde dat hij er voor was. Volgens de internist waren er in de landen met het aangenomen systeem meer donoren beschikbaar. Waarom dat zo is werd niet duidelijk. Ik ken de cijfers niet, ik weet ook niet of het klopt. Het debat in de Eerste Kamer vond de internist interessant, maar hij kon of wilde er niets over zeggen.

Artsen en patiënten met falende organen zullen blij zijn, maar ik niet. Want al wordt een leven gered, een ander moet er voor sterven. Voor de goedwillende nabestaande zal de keuze een patiënt te redden niet moeilijk zijn. Anders gaat het nog bruikbare orgaan het graf of crematorium in. Die bijdrage aan de mensheid mag niet meer. Het menselijk lichaam is handelswaar geworden. De opmerking van de internist dat de nabestaanden nu met de keuze belast worden is veelzeggend. De internist wil vrijheid van handelen. Hij ziet op tegen dat ongemakkelijke gesprek. Het is niet aan hen om over leven en dood te beslissen.

Velen zullen zich bedreigd voelen. Het ligt voor de hand dat zij zich zullen laten registreren als niet beschikbaar. Dat is eigenlijk niet wat zij willen, het is een proteststem tegen de professionelen, de bestuurders, de regenten die bepalen wat goed of verkeerd is. Die beslissen aan de hand van de grote getallen, een geheel andere maatstaf dan de enkeling die met het geval te maken krijgt. Die enkeling wordt uitgeschakeld als een lastig te nemen drempel. Van nu af aan zal hij niet meer in vrijheid mogen sterven.

WELVAART

We volgen de politiek en zagen gisteren op de teevee minister president Mark Rutte met razende Groningers die zich letterlijk de grond onder de voeten zien wegvallen. Die razernij over wegzakkende grond snapte iedereen, maar niet waarom iedereen in Nederland zo boos is op de politiek. De premier probeerde tegengas te geven met de verklaring dat het juist zo goed gaat in Nederland en er banen te over zijn. Jan Marijnissen probeerde het ongenoegen te verklaren door de bezuinigingen in de zorg en een economiemevrouw door de bezuiniging op de bijslag. Het was een dilemma waar men niet uit kwam.

Ik denk dat ik het wel weet. Het is de welvaart en niet de armoede die ongelukkig maakt. Armoede dwingt de mens tot wilskracht en welvaart sloopt het. Zeker zo’n zestig jaar geleden zag ik als kleine jongen in de bioscoop een korte Franse voorfilm. Je zag een jongetje alleen spelen op het erf van een boerderij. Toen hij de deel binnenging zag hij daar een vriendelijke grijsaard die hem welwillend aanzag. Het jongetje vroeg: “Qui ȇtes vous?” De grijsaard antwoordde: « Je suis le Bon Dieu » . Het jongetje verwonderd: « Vous ȇtes le Bon Dieu?” En meer opgewonden: « Est ce que vous pouvez guérir grand père qui est dans la chaise roulante? ». De grijsaard: « Mais oui, bien sûr, naturellement, je suis le Bon Dieu. » Het jongetje: « Viens avec moi. » En het jongetje trok de grijsaard mee naar de huiskamer waar opa in een rolstoel zat te dommelen. De grijsaard stapte op hem en zei: “Alors marchez, vous pouvez marcher maintenant.” En gooide hem de rolstoel uit waarna opa het verschrikt op een lopen zette. Het jongetje had alles stomverbaasd gadeslagen, rende naar buiten en gilde in het rond: “Maman, Papa!! Le Bon Dieu est venu, il a guéri grandpère!!” Verschrikt kwamen de ouders aangerend en gingen het huis binnen, waar opa weer in de rolstoel zat maar de grijsaard in geen velden of wegen was te bekennen. De laatste scène van de film was waar buiten twee verplegers de weerspannige grijsaard een ambulance induwden.

De herinnering aan die korte film kon niet toevallig zijn opgekomen. Het was niet alleen de vergelijking met de wonderen die Jezus verrichtte, de opstanding van Lazarus, de verlossing van het boze, maar natuurlijk ook het wonder dat het jongetje beleefde en opa die het anders zag. Ik sprak ooit met iemand die in een verzorgingshuis een op krachten komende patiënt had bezocht en van mening was dat veruit de meesten daar in een rolstoel gewoon konden lopen.

Wie kunnen er met de welvaart omgaan, zodat het zich niet tegen je keert, door verlies aan zelfbeheersing, zelfredzaamheid en klagen een aangenaam tijdverdrijf is geworden?

LOSLIPPIGHEID

Ogenschijnlijk nietszeggende woorden kunnen de spreker verraden. Zo herinner ik mij een raadsheer die de in de zittingszaal aanwezige partijen monsterde en na raadpleging van het dossier lichtelijk ontdaan vroeg of zij in waren voor een schikking. Nadat zoiets door één van hen verontwaardigd van de hand was gewezen mompelde hij: ‘ik heb mijn best gedaan.’ Daarop zei hij met een grafstem: ‘ik heb alles gelezen’ en bepaalde een datum voor het arrest. Toen ik van de beslissing vernam drong het nog niet tot mij door. Pas nadat ik bekomen was van de uitslag, de raadsheer had de partij die niet wilde schikken genadeloos het ongelijk gegeven, kwam het heldere licht. Op de zitting had raadsheer twee zaken duidelijk gemaakt. Dat hij alles had gelezen was uitzonderlijk geweest en verder dat hij zoiets verschrikkelijks niet eerder was tegengekomen.

Ik herinner mij dat nu weer na het kijken naar de teevee gisteren waar de politicus Alexander Pechtold van D’66 zich uitliet over het multiculturele drama. Dat uitlaten hield in dat hij het anders zag. Zijn woorden waren een demonstratie van spreekkunst in de overtuiging dat iemand die zo kan spreken wel geloofd moet worden. Helaas versprak hij zich en vermelde terloops dat hij als politicus natuurlijk al in het begin van de jaren negentig wist van de onevenredig hoge criminaliteitscijfers van allochtone jongeren. Maar het moest duidelijk zijn dat je zoiets niet aan de grote klok kon hangen. Een goed verstaander begrijpt, deze politicus is naïef, dan wel heeft een dubbele agenda.

Ook de politicus Emile Roemer doet van zich spreken. Zo laat hij zich zien als een volleerd bokser slaande tegen een boksbal en hanteert de verkiezingsslogan ‘Pak de Macht’. Terwijl de politicus Alexander Pechtold zich opwerpt als minister president voor alle Nederlanders laat Emile Roemer alvast weten dat wat hem betreft velen door het stof zullen moeten.

Het optreden van de voorman van Denk, de van de Partij van de Arbeid afgesplitste partij, is ook opmerkelijk. Deze voorman wiens naam niet zo gemakkelijk in de Nederlandse spelling is uit te drukken en die ik gemakshalve maar ‘de Turk’ noem (voor hen die dit diffamerend vinden, Raymond Westerling werd ook zo genoemd), wist te melden dat beloftes van Kamerleden gedaan in de moskee in het parlement niet waren nagekomen. Wat deze Turk betreft wordt dus de volksvertegenwoordiging in de moskee voorgekookt. Hij leek overtuigd dat alle Nederlanders hier begrip voor hadden. In de psychiatrie staan dit soort verschijnselen ook bekend als ‘wanen’.

Tot slot een kleine anekdote over de nestor van de partij D’66 die het politieke bestel wilde opblazen, Jan Terlouw. Wat hij van de monarchie vond? Het strookte natuurlijk niet met het partijprogram, maar ja het ging eigenlijk best goed. Zo zie je maar hoe je in dit vrijgevochten land snel weer een lakei kunt worden.

ONHEILSAANZEGGERS

Zag laatst op de tv een bericht over geneeskundigen die met een rapport gekomen waren over de schadelijke gevolgen van alcohol. Deze deden uit de doeken wat er allemaal verkeerd aan is, welke schade het oplevert voor de maatschappij. Een psychiater met priemende ogen en een scherp veroordelende blik kon vertellen dat zelfs een glas per dag verkeerd is. Ik zou mij schuldig moeten voelen vanwege het halve litertje rode wijn, dat ik per dag drink en waar ik mij wel bij voel. Het zou mij moeten beroven van het welzijn zoals ik dat ervaar. Gelukkig hebben zij daar de macht niet voor. Integendeel, ik kwam in opstand tegen de ondertoon van de boodschap, die eiste dat wij ons leven zouden beteren. Weten zij waar ze het over hebben? Wat stellen zij zich voor van het leven, van de maatschappij? Zij richten hun aandacht op één punt, de schadelijke werking van alcohol. Willen ze het verbieden? We hebben de gevolgen daarvan gezien tijdens de drooglegging in de Verenigde Staten. Nu al is het zo dat tachtig procent van het politieapparaat belast is met de bestrijding van verdovende middelen. Waar gaat het heen als de alcohol daar nog bijkomt? Voor de maffia is het natuurlijk luilekkerland. Het is goed dat erop gewezen wordt dat teveel niet goed is. Maar dat wisten wij al. Daar komt bij dat wat voor de één goed voor de ander slecht is. Winston Churchhill was een roker en een drinker, deed niet aan sport en werd negentig jaar. Misschien zullen onze geneeskundigen zeggen, anders was hij nog ouder geworden. En dan, was hij gelukkiger geweest?Ik herinner mij hoe vele jaren geleden in het Verenigd Koninkrijk een rapport van geneeskundige heilsprofeten verscheen over onze slechte gewoontes. Zelfs neuspeuteren moest verboden worden. In de pers werd het neergesabeld als akelige betweterij met minachting voor het persoonlijke leven, overschatting van de plaats in de samenleving. Wat verkeerd en wat goed is wordt bepaald door omstandigheid, tijd en gewoonte. De tien geboden uit de bijbel zijn in wezen juridische voorschriften hoe een vreedzame samenleving tot stand te brengen. Het alcoholverbod uit de Koran is een medisch voorschrift omdat alcohol in de woestijn onder de brandende zon niet veel goeds kan brengen. Maar alcohol kent ook medische toepassingen zoals het toedienen aan onderkoelde personen. Regelmatig duiken er lieden op die de maatschappij willen veranderen omdat er iets is dat hen niet bevalt en dan bereid zijn om de hele boel op de schop te gooien, waarvoor alles moet wijken. Het is goed dat er geneeskundigen zijn. Zij doen nuttig werk zoals anderen dat ook doen. Zij zijn er om zieken beter te maken. Maar het vak van geneeskundige is niet bedoeld om een ander de les te lezen.

ORGAANDONATIE

De Tweede Kamer heeft een wet aangenomen die orgaandonatie gemakkelijker moet maken. Iedereen wordt orgaandonor tenzij men kenbaar maakt dat niet te willen. Hoe de wet er precies uitziet, of het door de Eerste Kamer wordt aangenomen, hoe het in de praktijk zal werken is onzeker. Het is wederom een sterk staaltje hoe er met de persoonlijke levenssfeer wordt omgesprongen. Belangengroeperingen dwingen hun wensen af met bedenkelijke argumentatie. De arts die in Nieuwsuur gisteravond kwam uitleggen waarom dat allemaal zo perfect in orde is maakte op mij de indruk van een koele berekenende technicus die zo de fabriek bedrijfsklaar maakt. Er is een duidelijk verschil tussen leven zoals dit soort artsen dat zien en de werkelijkheid. De werkelijkheid is dat het leven eindig is en het zinvol moet zijn. Daartoe behoort het recht om waardig te kunnen sterven. Het argument van de arts dat tegen de aantasting van het lichaam bezwaar kan worden gemaakt lijkt nobel maar is het niet. Het lijkt nobel om een verkeersslachtoffer te helpen met een transplantatie waarvoor weer een ander verkeersslachtoffer wordt geofferd omdat die het orgaan zelf niet meer nodig heeft. Maar wie bepaalt dat? Ja, u raadt het antwoord, de arts. En daar wringt de schoen. Niet alleen bestaat het gevaar van onbekwame artsen, van verkeerde artsen, maar ook de marktwerking van de orgaanhandel. De koele berekenende arts die bij Mariëlle Tweebeeke out of the blue wist te vertellen dat negentig procent van de Nederlanders voor orgaandonatie is weet niet waar hij het over heeft. Deze loze bewering ontzenuwde hij onmiddellijk zelf door te verklaren dat het in de huidige praktijk zo moeilijk is om familie van gestorven donoren te overtuigen. Ik denk wel dat negentig procent van de artsen daar voor is, de redenen laten zich raden, en dat hij één en ander door elkaar haalt, maar negentig procent van de bevolking zeker niet. Integendeel, uit de reserve die hijzelf bij de familie van de overledenen bespeurde blijkt het tegendeel. Hij wist ook te vertellen dat de nieuwe wet niets zou veranderen want de familie kon alsnog bezwaar maken. De vraag dringt zich natuurlijk op ‘waarom dan deze wet?’. De medische ethiek is ver te zoeken. Aan een menswaardige levensbeëindiging weigeren vele artsen mee te werken. Wel om het ondraaglijk lijden maar zo lang mogelijk te rekken. Als een goedwillende arts dat toch doet wordt hij verraden door een jonge arts assistent in opleiding die is opgevoed in de leer dat regels gaan boven het leven. Ons burgerlijk wetboek kende een cynisch artikel dat aan de laatst behandelend arts een voorrecht toekende voor zijn rekening. In de huidige verzorgingsstaat hebben artsen dat niet meer nodig. Het medische beroep is een vaktechnisch beroep geworden met weinig oog voor het werkelijke mens zijn. De aan blaaskanker gestorven concertpianist Gérard van Blerk wist over de hem behandelende geneesheren te melden: ‘ze kennen maar een paar handelingen.’ Het leven is eindig, daar is geen respect meer voor. De Russische schrijver Leo Tolstoj zei het al, hij zei: ‘een arts verdient geld aan het lijden’. Het valse beroep op ‘’eerbied voor het leven’ en de angst voor het wetboek van strafrecht dat de ethisch handelende arts moord in de schoenen schuift geven de stand van zaken weer. Het gaat niet om de kwaliteit van het leven, het recht om waardig te sterven. Neen, geheel andere belangen spelen een rol. In het boek ‘Le grand secret’ van René Barjavel beschrijft hij hoe deze ontwikkeling zich keert tegen een menswaardig bestaan, waarin het recht om te sterven hem is ontnomen. Het leven is eindig. Laten we het niet onnodig laten rekken door kwakzalvers.